Chỉ kiểm soát dòng tiền qua giao dịch ngân hàng: Có chặn được hành vi rửa tiền?

Tham nhũng là tội phạm nguồn của tội rửa tiền

Tờ trình dự án Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi) do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam Nguyễn Thị Hồng trình bày cho biết, việc hoàn thiện quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền (PCRT) là một trong những yếu tố then chốt thúc đẩy công tác PCRT nói riêng và phòng, chống tham nhũng nói chung.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, đối với giao dịch đáng ngờ, cơ quan thẩm tra cho rằng, quy định phần lớn vẫn là những dấu hiệu định tính, chưa thật sự rõ ràng và rất khó để xác định dấu hiệu đáng ngờ, như: “tỷ lệ chiết khấu với giá trị cao so với bình thường”; “khách hàng thuyết phục đối tượng báo cáo không báo cáo giao dịch cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền”; “khách hàng thường xuyên đổi tiền có mệnh giá nhỏ sang mệnh giá lớn”, “thông tin về nguồn gốc tài sản bảo đảm của khách hàng xin vay vốn không rõ ràng, minh bạch”…

“Đề nghị Cơ quan soạn thảo nghiên cứu lượng hóa các chỉ tiêu, tiếp tục rà soát, chỉnh sửa, bổ sung quy định tại các điều này để bảo đảm tính khả thi khi thực hiện”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.

Tiền ảo, tài sản ảo vẫn “lọt lưới”

Thảo luận, ĐBQH Dương Văn Phước (đoàn Quảng Nam) đề cập tới tình trạng lợi dụng tiền ảo rửa tiền, tài trợ khủng bố. Dù hiện nay Nhà nước ta chưa công nhận các loại tiền ảo, nhưng theo đánh giá, Việt Nam là một trong những thị trường chơi tiền ảo rất lớn, là một trong 10 nước tham gia đông, là lĩnh vực có nguy cơ rửa tiền rất lớn.

Tiền ảo, tài sản ảo với lợi thế dễ dàng trao đổi trên phạm vi toàn cầu đã trở thành kênh hữu hiệu để tội phạm lợi dụng rửa tiền, tội phạm có thể dễ dàng chuyển đổi các loại tiền thu được thông qua hình thức bất hợp pháp thành “tiền sạch”, chuyển qua các khoản tài trợ khủng bố thông qua việc trao đổi, mua bán đồng tiền ảo tại các quốc gia khác nhau.

“Thời gian gần đây, liên tiếp các đường dây đánh bạc, rửa tiền quy mô lớn, tuy nhiên các hoạt động này đang nằm ngoài sự điều chỉnh của pháp luật, chưa chịu sự quản lý của cơ quan chức năng. Tiền ảo, tài sản ảo vẫn “lọt lưới” và quy định của pháp luật về PCRT chưa có quy định về lĩnh vực này. Việc bổ sung đối tượng tài sản ảo, tiền ảo vào dự thảo luật là hết sức cần thiết”, ông Phước nêu.

Theo ĐBQH Nguyễn Minh Đức (TPHCM), khi Việt Nam tham gia Công ước phòng, chống tội phạm có tổ chức và định chế PCRT quốc tế đã khắc phục nhiều lỗ hổng luật hiện hành, giúp kiểm soát các dòng tiền “ra – vào” nghi ngờ rửa tiền.

Để khẳng định tội phạm nguồn, tức là nguồn gốc của tài sản phạm tội mà có thì dựa theo quy định của Bộ luật Hình sự, cũng như hướng dẫn của Hội đồng thẩm phán Tòa án tối cao về Điều 324, tội rửa tiền, có hai trường hợp trong thực tế: Thứ nhất là bản án đã có hiệu lực của Tòa án. Thứ hai là bản án hoặc là quyết định của Tòa án mà chưa có hiệu lực.

“Vậy chúng ta phải xác định hành vi phạm tội, tức là tài sản do phạm tội mà có cụ thể như thế nào? Nếu đợi đến khi có bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực thì toàn bộ các hoạt động giao dịch đáng ngờ hoặc có nghi ngờ về rửa tiền rất khó có thể áp dụng biện pháp phòng, chống. Đây là vấn đề phải bổ sung, xem xét”, đại biểu cho hay.

Đặc biệt, ĐBQH Nguyễn Minh Đức băn khoăn, với các quy định trong dự thảo luật mới, chúng ta cơ bản kiểm soát dòng tiền giao dịch qua định chế ngân hàng, nhưng thực tế có những giao dịch tiền mặt, đặc biệt liên quan bất động sản thì công cụ nào, căn cứ nào, hành lang pháp lý nào có thể ngăn chặn hành vi rửa tiền?

“Có lẽ, dự thảo luật nên quy định các giao dịch đáng ngờ liên quan bất động sản. Cần làm rõ các hoạt động giao dịch, ví dụ có thể hành vi rửa tiền thông qua giao dịch chứng khoán, sau đó rút tiền ra mua bất động sản thì chúng ta có thể nghi ngờ, xác định đó là hành vi rửa tiền hay không?”, theo ông Đức, nếu luật ban hành đơn giản quá sẽ khó xác định hành vi rửa tiền.